پهلـوان علـی چشم و چراغ محله ماست

همشهری آنلاین_مژگان مهرابی : ۹۵ بهار را به چشم دیده و به رغم کهولت سن هنوز روحیه ورزشکاری خود را حفظ کرده و خود را از پانینداخته است. به قول خودش، ویروس کرونا خانه‌نشینش کرده وگرنه همچنان در گود زورخانه محله یا تشک کشتی حاضر می‌شد. «علی عرب» چهره شناخته شده‌ای در عرصه کشتی است و بارها با حضور در مسابقات بین‌المللی مقام آورده است. او در کارنامه ورزشی خود عضویت در فدراسیون جهانی کشتی، داوری و مربیگری بین‌المللی را دارد. این قهرمان نامی ‌به دلیل تواضع و تمایل نداشتن به شهرت همیشه در حاشیه بوده و هیچ‌وقت دوست نداشته نامش بر سر زبان‌ها بیفتد. همراه با «میثم محتشم» شاگرد او مهمان خانه‌اش شدیم و چند ساعتی به گفت‌وگو نشستیم.  

قامتش به دلیل سالخوردگی خمیده اما هیکل ورزیده‌ای دارد. بی‌ریا و خیلی هم خودمانی است. مهربانی‌اش، ما را به یاد پدربزرگ‌های دوستداشتنی می‌اندازد. خیلی توان راه رفتن ندارد. یعنی پاهای ورم کرده‌اش اجازه این کار را به او نمی‌دهد. از ۲ سال پیش که بیماری کرونا شیوع پیدا کرده، بیشتر وقتش را در خانه سپری  می‌کند و کمتر بیرون می‌رود. به گفته میثم، قهرمان نامی‌ ما پیش از این با شرایط موجود رفتن به زورخانه‌اش ترک نمی‌شده‌است.

عرب سر صحبت را باز می‌کند و از خودش این‌طور می‌گوید: «اصالتم به خیابان ری برمی‌گردد. آن جا به دنیا آمدم. پدرم مغازه جوراب‌بافی داشت و به قول معروف دستمان به دهانمان می‌رسید. پدرم خودش اهل ورزش نبود اما از مرد همسایه که ورزشکار بود خواست که من را زیر پر و بال خودش بگیرد. نامش «عزیزالله خان خیاط» بود. آن زمان فکر کنم ۸۰ سالی داشت. من چند سالم بود؟ ۱۰ سال. عزیزالله خان مورد اعتماد اهالی بود و ورزش هم می‌کرد. فوت و فن ورزش کشتی را او به من یاد می‌داد.» 

• مسابقه روی زمین چمن 

پهلوان عرب روز و شبش را با مرور خاطرات گذشته سپری می‌کند. اوقاتی که برای یادگیری کشتی پا به زورخانه گذاشته و جوانی‌اش را در این راه سپری کرده‌است. او تعریف می‌کند: «زمان ما کشتی را در زورخانه انجام می‌دادند. گود زورخانه را با خاک رس پر کرده و وقت ورزش مرشد نم‌آبی می‌پاشید تا هنگام کشتی‌گرفتن گردوخاک بلند نشود.

اکثر کشتی‌گیرها پادرد داشتند، دلیلش هم وجود نم خاک بود. وقتی پا به سن می‌گذاشتند دردپا آزارشان می‌داد. تشک کشتی اواخر دهه ۳۰ روی کارآمد. کهنه‌کارهای کشتی بدشان می‌آمد کسی روی تشک ورزش کند. می‌گفتند: «تشک انداختی لحاف هم بینداز.» مسخره می‌کردند. شلواری که به پا داشتیم از جنس برزنت بود و حداقل ۷‌ـ ۸‌کیلو وزن داشت. در آن فضا بیشتر از آنکه اصول ورزش آموزش داده شود، معرفت و مرام جوانمردی را اشاعه می‌دادند.

ادوات ورزش باستانی در واقع زمینه نرمش بود تا ورزشکار بدنش مهیای کشتی شود. زورخانه مکان مقدسی بود. هیچ‌کس اجازه نداشت بدون طهارت وارد شود. وقتی مرشد ضرب می‌گرفت ذکر یا علی(ع) می‌گفتیم. بعد آماده کشتی می‌شدیم. گاها که در ورزشگاه امجدیه مسابقه کشتی برگزار می‌شد، «اسماعیل قربانی» مربی، گوشه چمن را با گچ خط می‌کشید و کشتی‌گیرها داخل آن کشتی می‌گرفتند. بعد از کشتی روی چمن بدنمان خونی و زخمی ‌بود. باید خرده‌های شیشه یا سنگ‌ریزه‌ها را بیرون می‌آوردیم. با این همه سختی وقتی به زورخانه می‌رفتیم خیلی می‌خواستند به ما عزت بدهند یک صلوات می‌فرستادند یا بر منکر علی(ع) لعنت می‌گفتند.»

• داور بین‌المللی کشتی 

تکیه کلام عرب، یاد نام امیرالمؤمنین(ع) است. او همیشه سعی کرده در زندگی‌اش پیرو مکتب مولایش باشد و آداب جوانمردی را به جا آورد. با نخستین نگاه، شاید کسی باور نکند پیرمرد متواضعی که روبه‌رو نشسته و دل کنده از تجملات دنیوی است، روزی مربی بین‌المللی کشتی بوده‌است. خودش هم علاقه‌ای ندارد دراین‌باره حرفی ‌بزند. مرتب متذکر می‌شود: «دوست ندارم در گفته‌هایم منیت باشد.

منیت آفت اخلاق انسانی است.» اما شاگردش میثم حرف‌های ناگفته درباره او را بازگو می‌کند: «پهلوان علی عرب در سال ۱۹۷۷ میلادی یعنی ۴۴ سال پیش عضو فدراسیون جهانی کشتی بوده است. «میلان ارسگان» که۲۰ سال دبیرکل فیلا بود به آقای عرب تقدیرنامه داده است. استاد عرب تقدیرنامه زیاد دارد این‌قدر که می‌توان با آنها نمایشگاه برگزار کرد. او بارها به‌عنوان داور بین‌المللی کشتی رقابت کشتی‌گیرها را قضاوت کرده است. «عباس جدیدی» و «منصور مهدی‌زاده» از شاگردان او هستند.» میثم عکس «عباس جدیدی» در دوره نوجوانی را نشان می‌دهد که کنار عرب ایستاده و با او عکس یادگاری گرفته‌است.  

• زورخانه لاله‌زار

پهلوان محله ما در کارنامه ورزشی‌اش ۳۰ سال مربیگری در باشگاه کشتی ارتش و باشگاه ایزد فردوس (میدان امام خمینی(ره)) را دارد و بقیه فعالیت‌هایش خیلی یادش نیست. در ادامه صحبت‌ها میثم، از راه‌اندازی زورخانه در لاله‌زار یاد می‌کند و استاد می‌گوید: «در لاله‌زار یک کافه بود که با تعدادی از دوستان آن را خریدیم و به زورخانه تبدیل کردیم. مدیریت آنجا را هم من برعهده گرفتم.

بعد از مدتی بنا به دلایلی تعطیل شد. در باشگاه بانک ملی هم ورزش باستانی آموزش می‌دادم. هرجا که می‌خواستند مراسم بگیرند یا مهمان خارجی داشتند از من دعوت می‌کردند که در زورخانه برنامه اجرا کنم. در واقع هدفشان این بود که ورزش ملی ایران را معرفی کنند.» او عکس‌های زیادی از سفر به کشورهای خارجی دارد. زمانی که به‌عنوان مدیر اردوهای تیم‌ملی انتخاب می‌شده است. عرب دلخور از خانه‌نشینی و امیدوار است هرچه زودتر بیماری کرونا ریشه‌کن شود و او بتواند دوباره به زورخانه برود. میثم هم می‌گوید: «تا ۲ سال پیش آقای عرب هم در زورخانه هم روی تشک کشتی باشگاه ایران ما به‌عنوان مربی حاضر می‌شد.» عرب هم دوره مرحوم محمود ملاقاسمی، میرمالک، مرحوم فردین و تختی بوده است. کشتی خاطره‌انگیز آنها را خوب به یاد دارد.  

گروهی از ورزشکاران باستانی - دهه 40

فینال المپیک. داور بین المللی آقای عرب